Türk müziğini araştıranlar, okuyanlar ve tabii ki icra edenler için Osmanlı dönemi şüphesiz ki oldukça önemlidir. Müziğimizin temelinin dayandığı bu dönem gerek siyasi gerekse kültürel birçok kırılmalar yaşamıştır. Yaşanan bu kırılmaların da müziğimizi etkilememesi olanaksızdır tabii…
Akademik alanda yapılan çalışmalara bakıldığında 16. Yüzyıldan itibaren Türk müziğinin gelişimini inceleyen birçok çalışma karşımıza çıkar. Kültürel ortam içerisinde müzik, güfte mecmuaları ve daha niceleri…
Ancak Osmanlı tarihinde öyle bir dönem var ki, devlet yapısından tutun da sosyal hayata ve hatta müziğe bile yansıyan etkileri ile önemli sonuçlar doğurmuştur. Öyle ki bu etkiler Erken Cumhuriyet dönemine dahi sirayet etmiştir. Elbette ki Batılılaşma hareketlerinden bahsediyoruz.
Peki nedir bu Batılılaşma? Kısaca özetleyecek olursak, III. Selim’e kadar götürebileceğimiz bu hareket, en net görünürlüğünü II. Mahmud döneminde kazanır. Siyasal ve sosyal alanda Batılı devletlerden gerçekleştirilen kültür ihracatının Osmanlı topraklarında tecelli etmesi şeklinde açıklayabileceğimiz Batılılaşma, müzik alanında ise kendini ilk Batılı anlamdaki askerî bando olan Muzıka-i Hümayun’un kurulmasıyla gösterir. Ve ardından Cumhuriyet döneminde de devam eden tartışmalar…
Müzik alanında gerçekleştirilen çalışmalara bakıldığında ise bahsettiğimiz dönemi inceleyen çalışmaların günden güne arttığına şahitlik ediyoruz. Daha önce de belirttiğimiz gibi Osmanlı dönemi müzik çalışmaları içerisinde Batılılaşma ve modernite konulu çalışmalar yakın geçmiş zamanda hız kazanmaya başladı. Özellikle Şerif Muhiddin Targan ile adı artık birlikte anılan Bilen Işıktaş’ın, müziğimizin ilk ud virtüözü olarak kabul edilen Targan’ı Osmanlı dönemi modernleşmesi bağlamında incelediği “Peygamber’in Dâhi Torunu Şerif Muhiddin Targan: Modernleşme, Batılılaşma ve Virtüözite” isimli çalışması ve nice makaleleri; Osmanlı tarihi ile ilgili birçok çalışmasının yanında Mısır müziği ve ünlü diva Ümmü Gülsüm hakkında da çeşitli çalışmalar vermiş olan Namık Sinan Turan’ın başta “İmparatorluğun Son Yüzyılından Erken Cumhuriyet’e Toplum ve Müzik Kültürü Üzerine Notlar” isimli makalesi ve diğer çalışmaları; yazdığı makaleler ve kitaplar ile müzik sosyolojisi ve özelde Erken Cumhuriyet dönemine ışık tutan Onur Güneş Ayas’ın “Müziği Boğan Gürültü” başlıklı kitabı ve çeşitli dergilerde yer alan makaleleri son on yıl içerisinde bu alanı ileri taşıyan çalışmalar arasındadırlar. Kimine göre geç kalınmış kimine göre vakti gelmiş tüm bu çalışmalar, yine bu alanda yapılan ve/veya yapılacak olan çalışmalara kaynaklık etme şerefine de nail olmuşlardır.
Akademimizin revaçta olan bu konusunu deştikçe acaba daha nelerle karşılaşacağız? Yoksa akademimizin ilgisi yerini başka alanlara mı bırakacak? Bu durum bizim için de bir merak konusu…
Perdesiz Bağımsız Türk Musikisi Dergisi’nde yayınlanan tüm yazıların içeriğinden yazarları sorumludur.